Nhồi máu phổi là tình trạng cục máu đông bắn lên động mạch phổi gây tắc nghẽn dòng máu đến nhu mô phổi. Cục máu đông có thể xuất hiện tại bất cứ vị trí nào trong cơ thể. Hay gặp nhất là cục máu đông xuất phát từ các tĩnh mạch cẳng chân.
Tắc mạch phổi xảy ra khi có cục máu đông gây bít tắc một nhánh động mạch phổi. Hay gặp nhất là các cục máu đông có nguồn gốc từ huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới, tuy nhiên chúng cũng có thể xuất phát từ các vùng khác của cơ thể.
Trong một số trường hợp nguyên nhân gây tắc mạch phổi không phải là cục máu đông mà có thể là: Tắc mạch phổi do mỡ trong trường hợp gãy xương mỡ chảy từ tủy xương; Tắc mạch phổi do một phần tổ chức khối u bong ra và bắn đi; Tắc mạch phổi do khí.
* Yếu tố nguy cơ:
- Bất động lâu ngày: Cục máu đông dễ hình thành trong mạch máu chi dưới khi người bệnh trong trạng thái bất động: Nằm tại chỗ trong một thời gian kéo dài hay ngồi trong tư thế gò bó, gấp gối trong một chuyến đi dài (máy bay, ô tô).
- Tuổi: Bệnh nhân cao tuổi có nguy cơ cao hình thành cục máu đông.
- Các yếu tố nguy cơ ở người cao tuổi bao gồm:
+ Suy chức năng van : Hệ thống van tĩnh mạch có vai trò duy trì dòng máu chảy theo một chiều. ở người cao tuổi, các van này có xu hướng thoái hóa. Khi đó van sẽ không làm việc hiệu quả gây ra sự ứ trệ máu dẫn đến hình thành cục máu đông.
+ Mất nước: Người già dễ có nguy cơ bị mất nước gây nên tình trạng cô đặc máu, tạo điều kiện thuận lợi cho hình thành cục máu đông.
+ Các bệnh lý đi kèm: Người già thường có các bệnh tật là các yếu tố nguy cơ độc lập của hình thành cục máu đông bao gồm: phẫu thuật thay khớp , ung thư, bệnh tim mạch.
+ Tiền sử gia đình: liên quan đến những rối loạn đông máu có tính chất gia đình.
+ Phẫu thuật: phẫu thuật là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây cục máu đông, đặc biệt là phẫu thuật thay khớp háng và khớp gối.
+ Tình trạng bệnh lý kèm theo: bệnh tim, huyết áp cao và các bệnh lý tim mạch dễ gây xuất hiện cục máu đông.
+ Cóthai: Trọng lượng của thai nhi gây đè ép lên các tĩnh mạch vùng tiểu khung gây ứ trệ dòng máu tĩnh mạch chi dưới trở về.
+ Ung thư: Một số loại ung thư nhất định có thể làm tăng nồng độ của một số chất gây tình trạng tăng đông và hình thành huyết khối, đặc biệt điều trị xạ trị càng làm tăng nguy cơ này.
- Lối sống:
+ Hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, đặc biệt khi đi kèm với các yếu tố nguy cơ khác.
+ Quá cân: Làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
+ Sử dụng estrogen liệu pháp: Sử dụng thuốc tránh thai và các liệu pháp hormon thay thế làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong lòng mạch.
* Các triệu chứng và dấu hiệu thường gặp:
- Khó thở: Triệu chứng thường xuất hiện đột ngột, có thể lúc nghỉ ngơi hoặc khi gắng sức.
- Đau ngực: Có thể có triệu chứng đau tương tự như đau thắt ngực. Triệu chứng đau tăng lên khi hít sâu, ho, ăn, gập người về phía trước. Đau tăng khi gắng sức nhưng không hết khi nghỉ ngơi.
- Ho: Ho có thể có đờm dây máu hoặc ho ra máu.
* Biến chứng
Tắc mạch phổi có thể gây tăng áp lực mạch máu phổi, có thể đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị gây ra đột tử.
* Dự phòng
- Phòng ngừa sự hình thành cục máu đông ở hệ tĩnh mạch sâu chi dưới giúp ngăn ngừa tắc mạch phổi.
- Ngồi lâu trên một chuyến đi dài (ô tô hoặc máy bay) làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông ở các tĩnh mạch chi dưới. Các bước sau đây giúp ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông:
+ Đứng dậy đi bộ; làm động tác gập gối sâu.
+ Co duỗi, tập thể dục chân ngay trong khi đang ngồi.
+ Gập, duỗi, xoay mắt cá chân, ép bàn chân vào ghế ngồi ở phía trước bạn.
+ Không ngồi xếp bằng trong một thời gian dài.
+Đi tất áp lực: giúp tăng cường tuần hoàn tĩnh mạch trở về tim.
+ Uống nhiều nước để tránh tình trạng mất nước, giúp ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông.
