Vào dịp cuối năm, khi nhu cầu tiêu thụ thực phẩm tăng cao cũng là lúc gia tăng nguy cơ xảy ra các vụ ngộ độc thực phẩm. Đặc biệt, trong dịp này, các thực phẩm có sức tiêu thụ tăng mạnh như bánh kẹo, rượu bia, nước giải khát... có thể bị làm giả, làm nhái rất nhiều, ảnh hưởng tới sức khỏe của người tiêu dùng.Cùng với đó, thời tiết mưa phùn ẩm ướt là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển nên nhiều thực phẩm rất dễ mốc, gây ngộ độc cho người sử dụng. Do đó, chỉ cần sơ suất trong chế biến và bảo quản thực phẩm là có thể dẫn đến ngộ độc thực phẩm. Việc nắm vững kiến thức về dấu hiệu, biểu hiện cũng như cách xử lý khi bị ngộ độc thực phẩm sẽ giúp hạn chế những rủi ro không đáng có và bảo vệ sức khỏe tốt hơn.
Ngộ độc thực phẩm
Ngộ độc thực phẩm hay còn gọi là ngộ độc thức ăn là tình trạng người bệnh bị trúng độc, ngộ độc do ăn uống phải những thức ăn, nước uống bị nhiễm khuẩn, nhiễm độc hoặc các loại thực phẩm bị biến chất, ôi thiu, vượt quá liều lượng cho phép các chất bảo quản, chất phụ gia,
Những nguyên nhân, yếu tố nào gây ngộ độc thực phẩm
- Nhiễm vi sinh vật: Vi khuẩn Salmonella (vi khuẩn gây bệnh thương hàn), độc tố tụ cầu Staphylococcus có trong sữa, thịt gia cầm chưa nấu chín, độc tố vi khuẩn Clostridium botulinum trong thịt cá bị ươn, ôi thiu.
- Thực phẩm bị ô nhiễm hóa chất: các kim loại nặng như asen, chì, thủy ngân, selenium lẫn trong thực phẩm, tồn dư của thuốc bảo vệ thực vật, các chất phụ gia, chất bảo quản thực phẩm không được phép sử dụng, hoặc dùng quá liều lượng, quá thời hạn
- Thực phẩm chứa các chất độc tự nhiên: Độc tố vi nấm Aflatoxin trên các loại hạt như lạc, đậu nành, hướng dương, điều, ngô
Thức ăn bị nhiễm thuốc trừ sâu (phun hàm lượng cao, không cách ly với ngày thu hoạch)
- Các chất phụ gia như hàn the, màu công nghiệp, đường hóa học với dư lượng độc tố cao.
- Các loại virus viêm gan A (HAV) trong các loại thực phẩm như rau sống, thức ăn chế biến nguội.
- Sán lá gan nhỏ trong các món ăn chế biến từ gỏi cá sống, cá nướng, ốc chưa luộc chín.
Triệu chứng
- Ngộ độc thức ăn có thể xảy ra sau khoảng vài phút hoặc vài giờ, cũng có thể từ 1-2 ngày sau ăn. Một số trường hợp người bệnh có thể nghĩ đến ngộ độc khi:
- Có những biểu hiện khác thường sau khi ăn uống một thực phẩm nào đó.
Những người cùng ăn chung một loại thực phẩm có biểu hiện giống nhau, trong khi những người không ăn loại thực phẩm đó không có biểu hiện gì.
- Thực phẩm vừa ăn uống có mùi vị lạ, ôi thiu, thậm chí có thể có giun sán.
- Gặp phải những triệu chứng ngộ độc thực phẩm đặc trưng như đau bụng dữ dội, nôn mửa, tiêu chảy.
- Bên cạnh đó, tùy theo nguyên nhân gây trúng thực, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như:
- Ngộ độc do vi sinh vật: Các loại vi khuẩn, virus hoặc các độc tố từ vi sinh vật là một trong những nguyên nhân ngộ độc thực phẩm. Trường hợp này, người bệnh sẽ có các biểu hiện như đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy; các biểu hiện mất nước như khát nước, khô môi; hoặc nhiễm trùng gây sốt, liên tục vã mồ hôi.
- Ngộ độc do thực phẩm nhiễm hóa chất: Người bệnh sẽ có những triệu chứng khá phức tạp, không chỉ ở hệ tiêu hóa mà còn xuất hiện bất thường ở các cơ quan khác như đau đầu, chóng mặt, nhịp tim nhanh bất thường, trụy mạch,…
Ngộ độc do thực phẩm chứa độc tố tự nhiên: Các thực phẩm vốn chứa sẵn độc tố như sắn, măng, có nóc, cóc,… nếu không được chế biến đúng cách khi ăn vào sẽ gây nên những triệu chứng bất thường.
Biến chứng
- Rối loạn thần kinh: Người bệnh nhìn mờ, nhìn đôi, nói khó, có thể nói ngọng; bị tê liệt cơ, gặp tình trạng co giật, đau đầu, chóng mặt.
- Rối loạn tim mạch: Người bệnh có thể tụt huyết áp, loạn nhịp tim, khó thở, đau ngực.
- Hệ tiêu hóa: đau bụng dữ dội, có thể xuất huyết tiêu hoa: nôn máu, đại tiện đen, có thể đi ngoài phân nhầy lẫn máu.
- Suy giảm sức đề kháng: đặc biệt trẻ nhỏ, người lớn tuổi, những người đang điều trị bệnh phải sử dụng các thuốc gây ức chế miễn dịch , người bị suy dinh dưỡng
Xử trí, sơ cấp cứu khi bị ngộ độc thực phẩm
- Cần bình tĩnh và áp dụng những biện pháp sơ cứu ngay lập tức để giảm thiểu ảnh hưởng, tác động xấu đến sức khỏe người bệnh.
- Gây nôn: những người bệnh còn tỉnh táo, hoặc có triệu chứng sau ăn cần lập tức dùng mọi biện pháp kích thích để nôn. Có thể dùng ngón trỏ (đã được rửa sạch) để ép vào góc lưỡi người bệnh, hoặc pha nước muối hòa tan trong nước ấm để kích thích người bệnh nôn càng nhiều càng tốt, hạn chế các loại độc tố ngấm vào cơ thể người bệnh.( Trường hợp người bệnh có những triệu chứng bất thường như co giật, rối loạn ý thức, suy hô hấp không được gây nôn vì có thể nguy hiểm đến tính mạng)
- Có thể giữ lại những mẫu thực phẩm nghi ngờ gây ngộ độc, thậm chí giữ cả những mẫu thức ăn người bệnh vừa nôn để có thể xác định chính xác nguyên nhân.
- Bù nước: người bị ngộ độc thực phẩm có thể nôn và tiêu chảy nhiều lần dẫn đến mất nước, do đó cần cho người bệnh uống nhiều nước, có thể bù nước cho người bệnh bằng dung dịch oresol được pha theo chỉ dẫn.
- Nhanh chóng đưa người bệnh đi cấp cứu tại cơ sở y tế
- Phòng tránh ngộ độc thực phẩm trong dịp cuối năm và tết nguyên đán đang đến gần.
- Khuyến cáo người bệnh cần chọn lựa thực phẩm an toàn, bảo quản thực phẩm đúng cách, giữ vệ sinh trong khi chế biến và ăn uống hợp vệ sinh bằng nguyên tắc ăn chín uống sôi.
- Lựa chọn thực phẩm an toàn, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, còn hạn sử dụng, không ôi thiu, kém chất lượng. Không chọn những thực phẩm nhiễm chất độc hóa học, hoặc các loại thực phẩm chứa độc như nấm lạ, khoai tây mọc mầm, cá nóc,…
- Bảo quản thực phẩm: Bảo quản trong tủ lạnh ở nhiệt độ phù hợp và trong thời gian cho phép. Không để thức ăn ở ngoài quá hai giờ vì có thể gây hư hỏng, ôi thiu.
- Chế biến thức ăn: Rửa tay trước khi tiếp xúc thực phẩm, trong và sau khi chế biến món ăn để ngăn ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn qua đường ăn uống. Làm sạch các nguyên vật liệu trước khi chế biến món ăn. Vệ sinh sạch sẽ dụng cụ nấu nướng, ăn uống; rửa sạch bằng xà phòng và nên rửa bằng nước ấm.
- Đảm bảo nguyên tắc “ăn chín uống sôi, chỉ ăn ở những nơi đảm bảo vệ sinh, tránh những nơi bụi bẩn, ẩm thấp, bảo quản, chế biến thức ăn đúng cách tránh nguy cơ vi khuẩn xâm nhập gây ngộ độc.
Nguyễn Thái Bình (K.Nội TH - BVĐKNB)
