Tiểu đường tuýp 2, thường khởi đầu ở người lớn hoặc bệnh tiểu đường không phụ thuộc inslin, là một tình trạng mãn tính ảnh hưởng đến cách cơ thể chuyển hóa đường, nguồn nhiên liệu chính của cơ thể.
Khi đã bị bệnh tiểu đường tuýp 2, cơ thể giảm khả năng chịu ảnh hưởng của insulin - một hormone điều chỉnh sự chuyển động của đường vào các tế bào - hoặc cơ thể không sản xuất đủ insulin để duy trì mức độ đường bình thường. Nếu không điều trị, hậu quả của bệnh tiểu đường type 2 có thể đe dọa tính mạng.
Không có cách điều trị đặc hiệu bệnh tiểu đường tuýp 2, nhưng có thể quản lý - hoặc thậm chí ngăn chặn các vấn đề. Bắt đầu bằng cách ăn các loại thực phẩm lành mạnh, tập thể dục và duy trì trọng lượng khỏe mạnh. Nếu chế độ ăn uống và tập thể dục không đủ, có thể cần thuốc điều trị bệnh tiểu đường hoặc insulin để quản lý lượng đường trong máu.
Thức ăn ảnh hưởng tới đường huyết như thế nào?
Để có một chế độ ăn uống lành mạnh, bạn phải hiểu cách thực phẩm làm ảnh hưởng tới đường máu. Chất bột, đường có trong ngũ cốc, bánh mì, lúa mạch, bánh kẹo, sữa, trái cây, các loại củ quả… có khả năng làm tăng nhanh đường huyết sau ăn hơn những thực phẩm khác. Protein và lipid không làm ảnh hưởng trực tiếp đến đường huyết, nhưng chúng có thể thúc đẩy nguy cơ xuất hiện biến chứng tiểu đường.
*Những nguyên tắc xây dựng chế độ ăn khoa học cho người bệnh tiểu đườg type 2
Ảnh minh họa (Nguồn:Internet)
Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, chế độ ăn tốt nhất cho người bệnh tiểu đường cần phải cân bằng được các thành phần dinh dưỡng, bao gồm chất bột, đường (carbonhydrat), chất béo (lipid) và chất đạm (protein).
- Cân bằng carbohydrates:
Kiểm soát carbohydrates là quan trọng nhất khi xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người bệnh tiểu đường type 2. Thực phẩm có chứa carbohydrates bao gồm: bánh mì, ngũ cốc, gạo, mì, lúa mạch, các loại đậu, một số rau củ như khoai tây, khoai lang, ngô…
- Protein (chất đạm)
Protein giúp tăng cường khả năng miễn dịch và phục hồi các tổn thương của cơ thể. Bạn có thể bổ sung nguồn protein từ các loại thịt, đậu, trứng, cá, sữa tách béo và các loại đậu.
Protein không trực tiếp làm tăng đường huyết nhưng nếu ăn quá nhiều chất béo, thịt mỡ có thể làm tăng cường nồng độ natri và cholesterol bất lợi cho sức khỏe người bệnh. Đặc biệt ở người bệnh gặp phải các biến chứng tim mạch hay béo phì thì việc ăn quá nhiều thịt, lòng đỏ trứng gà hoàn toàn không có lợi.
- Chất béo (lipip)
Bệnh tiểu đường sẽ làm tăng nguy cơ bị bệnh tim. Vì vậy, việc cắt giảm các thực phẩm có chứa chất béo không lành mạnh (chất béo bão hòa và chất béo trans) sẽ giúp làm giảm thiểu rủi ro này.
Các thực phẩm chứa chất béo bão hòa nên tránh như pho mát, thịt bò, các loại sữa chưa tách béo, đồ nướng, chiên xào… Chất béo trans, hay chất béo hydro hóa một phần thường có trong nhãn các thực phẩm đóng hộp, thực phẩm chế biến sẵn.
- Trái cây (hoa quả)
Trái cây tươi là nguồn thực phẩm cung cấp rất nhiều vitamin, khoáng chất và chất xơ tốt cho cơ thể. Nhưng rất nhiều người bệnh tiểu đường “sợ” ăn trái cây, bởi chúng ngọt. Các chuyên gia dinh dưỡng cho biết, độ ngọt của trái cây không quyết định đến việc có làm tăng đường huyết sau ăn hay không mà phải dựa vào hàm lượng đường glucose. Và người bệnh tiểu đường hoàn toàn có thể ăn tất cả các loại trái cây. Nhưng nên ăn như thế nào, số lượng mỗi lần ăn thì cần có sự tính toán.
Người bệnh tiểu đường nên lựa các trái cây có chỉ số GI thấp như cam, bưởi, táo, lê, xoài, dâu tây, thanh long… Mỗi ngày có thể ăn 1 - 2 phần trái cây tương đương với 150g hoặc nắm được trong lòng bàn tay. Nên ăn trái cây xen kẽ thành các bữa phụ, không nên sử dụng trái cây ngay sau khi ăn.
Về cách chế biến, trái cây nên sử dụng nguyên quả thay vì ép hoặc sấy khô. Vì ở dạng này các chất xơ và vitamin trong trái cây đã bị hòa tan, sẽ làm tăng khả năng hấp thu đường.
- Các loại rau, củ, quả nên và không nên ăn
Tinh bột cũng có mặt trong nhiều loại rau củ quả phổ biến như khoai tây, ngô... Những loại rau này không có hại cho cơ thể nhưng có chứa tinh bột nhiều hơn các loại rau, củ quả khác. Vì vậy, bạn nên dùng một cách hạn chế. Bạn có thể thay thế bằng các loại rau giàu vitamin, khoáng chất, chất xơ bao gồm hầu hết các loại rau có màu xanh lá cây như: Măng tây, củ cải, cà rốt, cần tây, dưa chuột, hành, ớt, rau cải mầm, cà chua…
- Cắt giảm muối
Natri có trong muối và các thực phẩm như sò, trứng, sữa… sẽ khiến cơ thể tăng giữ nước, gây tăng huyết áp, không có lợi cho người bệnh tiểu đường. Một chế độ ăn giảm muối (không quá 2300mg/ngày, tương đường 1 muỗng cà phê) có thể kiểm soát được huyết áp.
- Bổ sung vitamin và khoáng chất
Một số thuốc trị tiểu đường type 2 khi sử dụng lâu dài có thể làm giảm hàm lượng vitamin B12. Đây là vitamin có vai trò quan trọng trong việc tạo máu, thiết hụt vitamin B12 có thể dẫn tới tình trạng hoa mắt, mệt mỏi, xanh xao, ngất xỉu… Do đó, người bệnh tiểu đường được khuyến cáo nên sử dụng nhiều thực phẩm chứa vitamin B12 trong các loại rau, củ, quả có màu xanh, sữa, cá, các loại dầu thực vật…
Bên cạnh đó, bổ sung thực phẩm giàu magie có trong ngũ cốc nguyên hạt, đậu nành, rau cải xanh… đã được nghiên cứu có khả năng điều hòa huyết áp ở người bệnh tiểu đường type 2.
Lưu ý:
- Chọn thịt nạc. Ăn thịt trắng thay vì thịt đỏ
- Không chiên xào thực phẩm quá nhiều lần. Thay vào đó có thể chế biến dạng nướng, quay, hấp, luộc.
- Không nên dùng sữa chưa tách béo
- Chế biến thực phẩm bằng dầu thực vật: dầu hướng dương, dầu mè, dầu vừng…
- Các loại thực phẩm nhiều chất béo tốt nên ăn: cá hồi, cá thu, cá trích, dầu oliu, quả bơ, các loại quả hạch (hạnh nhân, óc chó…)
Chỉ số đường huyết thực phẩm GI là một công cụ hữu ích để giúp lựa chọn thực phẩm nên ăn khi bị bệnh tiểu đường.
Dựa trên cách thực phẩm ảnh hưởng tới đường huyết sau ăn, GI được chia theo thang điểm từ 0 - 100 tương ứng với khả năng làm tăng đường huyết cao dần. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, người bệnh tiểu đường nên cân bằng giữa các thực phẩm có GI thấp (GI dưới 55) và cao sẽ giúp kiểm soát đường huyết vừa phải, và duy trì ở giá trị ổn định, tránh đường huyết tăng cao hay hạ xuống quá thấp.
* Bảng giá trị đường huyết thực phẩm GI của 50 thực phẩm, đồ uống, trái cây:
Phạm Thị Định (K.Khám bệnh)
